Chùa Tượng Sơn – điểm du lịch văn hóa tâm linh
Đăng lúc: Thứ tư - 28/12/2022 15:32 - Người đăng bài viết: lehoa
Chùa Tượng Sơn ở thôn Yên Hạ (làng Quát), xã Tình Diệm, tổng Hữu Bằng, nay là ở xã Sơn Giang (Hương Sơn - Hà Tĩnh) được biết đến là ngôi chùa thiêng gắn liền với tên tuổi của Đại danh y Hải thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Hằng năm, chùa đón hàng nghìn du khách trong và ngoài tỉnh đến thắp hương, tham quan.

Chùa Tượng Sơn. Ảnh: sưu tầm
Chùa Tượng Sơn có diện tích 1,5 héc ta, nằm cạnh con sông Ngàn Phố và khá tách biệt với khu dân cư, tạo nên vẻ u tịch và trang nghiêm. Phía sau chùa có dãy núi Voi nên chùa được đặt tên là “Tượng Sơn tự” (chùa Núi Voi). Phía tây, ngay bên chùa là khe suối bắt nguồn từ dãy Đại Huệ, băng qua gềnh đá, ngày đêm nước chẩy ầm ầm nên chùa còn có tên Nôm là chùa Ầm Ầm (có tài liệu ghi là chùa Hầm Hầm).
Chùa Tượng Sơn được xây dựng vào đời Hậu Lê, đời Lê Dụ Tông (đầu thế kỷ XVIII), do bà ngoại của Đại danh y Hải thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác là bà Đặng Phùng Hầu, vợ của Tả hiệu điểm Tham đốc Quận công Bùi Tướng Công lập ra. “Tục truyền rằng nguyên xưa bà Tham đốc (bà Đặng Phùng Hầu) làm cung phi, được vua yêu quý, song không có con nên bà buồn, mới xin vua lập chùa ở núi Tượng Sơn để quy y cửa Phật” [2; 38]. Điều này là hơi khó tin. “Nhưng cũng có thể sau khi xuất cung, bà mới làm vợ lẽ ông Tham đốc họ Bùi, và về Tình Diệm lập chùa (?). Bà Bùi Thị Thưởng, con gái ông Tham đốc, khi cao tuổi cũng về Tình Diệm sinh sống và tiếp quản ngôi chùa, rồi truyền lại cho con cháu nhà họ Lê” [1; 177]. Bà Bùi Thị Thưởng, hiệu Diệu Tuệ (có nơi chép Diệu Huệ) là con gái thứ của ông Tả hiệu điểm Đăng phùng hầu Bùi Diệm Đăng, vợ thứ nhất của Tiến sĩ Lê Hữu Mưu (1675 - ?), được tấn phong là Thận Nhân. Ông bà sinh Hữu Thức (đậu Tam trường), Hữu Ky (đậu Tam trường), Hữu Toản (Nho sinh trúng thức, làm đến Công phiên Thiêm tri), Hữu Chẩn huý Trác… Trong đó, Lê Hữu Trác là người con thứ 7 của bà Bùi Thị Thưởng.
Chùa được xây dựng dưới sự trực tiếp chỉ đạo của hai anh em Lê Hữu Trác và Lê Hữu Tán, với mục đích dưỡng tâm thờ Phật và thờ phụng tổ hai họ Bùi và Lê Hữu. Trong những năm 1760 - 1786, Hải Thượng Lãn ông Lê Hữu Trác đã dành phần lớn thời gian lưu lại chùa, mở phòng mạch chữa bệnh cho nhân dân và hoàn thành các tác phẩm như Hải Thượng Y tông tâm lĩnh (gồm 28 tập, 66 quyển), Y trung quan kiện, Y hải cầu nguyên, Thượng kinh ký sự, Vận khí bí điển và nhiều tác phẩm khác.
Chùa trước đây được làm bằng tranh, đến năm Tự Đức thứ 33 (1880) mới tu lý lại, làm thành chùa ngói. Kiến trúc ban đầu của chùa Tượng Sơn theo hình chữ Nhất. Quần thể chùa Tượng Sơn gồm có ba ngôi chùa: Chùa Thượng, chùa Hạ và nhà Tổ. Chùa Thượng chính điện thờ Phật Thích Ca, bên tả thờ ông bà Tham đốc Quận công (ông bà ngoại của danh y Lê Hữu Trác) và bà Bùi Thị Thưởng (thân mẫu của danh y); bên hữu thờ tổ tiên họ Lê Hữu. Bên sát cạnh chùa Thượng là Nhà Tổ, thờ tượng Tổ Đạt Ma, lịch đại Tổ sư, trong chùa có nhiều pho tượng Phật được tạo hình dáng nghệ thuật đẹp với nhiều dáng vẻ độc đáo, nhất là pho tượng lớn Bồ Tát chuẩn đề 18 tay. Trước sân nhà tổ là cổng tò vò xây kiểu chồng diêm, tiếp theo bên phải nữa là ba gian nhà khách rộng rãi, phía sau là tăng xá phương trượng. Góc trái vườn chùa có bảy am mộ của các nhà sư trụ trì viên tịch tại đây. Chùa Hạ là một lầu chuông tám mái được chạm trổ tinh xảo theo kiểu hoa văn kiểu tứ linh, tầng trên treo chuông, tầng dưới làm nơi lễ bái.
Chùa được trùng tu nhiều lần, nhưng vẫn giữ được những nét cổ kính, nguyên gốc. Trong vườn nhà chùa có những cây vải, cây nhãn cổ thụ (do cụ Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác lấy giống ở Hưng Yên về trồng), tồn tại dưới 300 năm. Trải qua thời gian hàng trăm năm, chùa Tượng Sơn trở thành ngôi chùa cổ, rất thiêng, là nơi còn lưu giữ nhiều bức tượng cổ. “Từ ngày lập chùa (cuối thế kỷ XVIII) đến đầu thế kỷ XX, năm thứ 3 đời Bảo Đại (1928), có 7 nhà sư trụ trì, có công lao tôn tạo chùa, đều người họ Lê. Đó là các Thiền sư Diệu Thông, Phổ Quang, Phổ Minh, Tâm Đắc, Quảng Vận, Nhuận Du và Lê Hữu Cát”. Hai vị có nhiều công hơn cả là Thích Phổ Quang và Thích Quảng Vận.
Thích Phổ Quảng, thế danh Lê Hữu Đan, là cháu gọi danh y Lê Hữu Trác bằng ông chú. Năm Minh Mệnh thứ 16 (1835) vào tháng Bảy, triều đình mở khoa sát hạch về tam giáo, có 174 nhà sư trong cả nước tham dự; 44 vị được lấy đỗ. Sư Phổ Quang đứng thứ 7, được ban yến tại chùa Linh Mụ. Trở về, ông đã cho làm lại chùa Thượng, dựng gác chuông tám mái, đúc quả đại hồng chung, trên mặt có khắc bài ký và dòng chữ “Tượng Sơn tự chung”.
Thích Quảng Vận, thế danh Lê Khả Cơ, là người đứng ra trùng tu chùa Thượng, xây nhà Tổ, nhà khách… vào năm Tự Đức 23 (1870). Ông lại đặt bể cạn, trồng cây cảnh, đặc biệt đã cho trồng một vườn cây ăn quả rộng tới 1 mẫu, có đủ loại cam, bưởi, vải, nhãn, mít, xoài, hồng, na, chuối, trầu cau…
Tại chùa Tượng Sơn, ngoài các lễ lớn như Đại lễ phật đản, Vu Lan báo hiếu, hằng năm còn có lễ hội cầu yên cho dân xóm Chùa (xóm Vĩnh Tuy) của làng Quát và con cháu họ Lê Hữu vào ngày Thượng nguyên, rằm tháng Giêng và lễ hội Quan Âm vào ngày 19 tháng Hai âm lịch (ngày vía đức Bồ Tát Quan Thế Âm); đặc biệt nghi lễ tri ân đối với những đóng góp lớn lao của Danh y Lê Hữu Trác cho nền y học cổ truyền nước nhà. Các hoạt động này thu hút nhiều phật tử và người dân tham gia.
Với những giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật, năm 1994, Bộ Văn hoá - Thông tin đã công nhận chùa Tượng Sơn là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Năm 2010, Viện bỏng quốc gia Lê Hữu Trác đầu tư tôn tạo chùa Tượng Sơn, đến năm 2013 hoàn thành.
Chùa Tượng Sơn nằm trong Quần thể khu di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Đây là một trong những ngôi chùa cổ đẹp và linh thiêng, với kiến trúc nghệ thuật được bố trí đăng đối hài hòa và độc đáo, trở thành điểm thu hút khách thập phương đến tham quan du lịch trong những ngày đầu xuân năm mới trên hành trình về với mảnh đất Hương Sơn.
Tài liệu tham khảo:Chùa được trùng tu nhiều lần, nhưng vẫn giữ được những nét cổ kính, nguyên gốc. Trong vườn nhà chùa có những cây vải, cây nhãn cổ thụ (do cụ Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác lấy giống ở Hưng Yên về trồng), tồn tại dưới 300 năm. Trải qua thời gian hàng trăm năm, chùa Tượng Sơn trở thành ngôi chùa cổ, rất thiêng, là nơi còn lưu giữ nhiều bức tượng cổ. “Từ ngày lập chùa (cuối thế kỷ XVIII) đến đầu thế kỷ XX, năm thứ 3 đời Bảo Đại (1928), có 7 nhà sư trụ trì, có công lao tôn tạo chùa, đều người họ Lê. Đó là các Thiền sư Diệu Thông, Phổ Quang, Phổ Minh, Tâm Đắc, Quảng Vận, Nhuận Du và Lê Hữu Cát”. Hai vị có nhiều công hơn cả là Thích Phổ Quang và Thích Quảng Vận.
Thích Phổ Quảng, thế danh Lê Hữu Đan, là cháu gọi danh y Lê Hữu Trác bằng ông chú. Năm Minh Mệnh thứ 16 (1835) vào tháng Bảy, triều đình mở khoa sát hạch về tam giáo, có 174 nhà sư trong cả nước tham dự; 44 vị được lấy đỗ. Sư Phổ Quang đứng thứ 7, được ban yến tại chùa Linh Mụ. Trở về, ông đã cho làm lại chùa Thượng, dựng gác chuông tám mái, đúc quả đại hồng chung, trên mặt có khắc bài ký và dòng chữ “Tượng Sơn tự chung”.
Thích Quảng Vận, thế danh Lê Khả Cơ, là người đứng ra trùng tu chùa Thượng, xây nhà Tổ, nhà khách… vào năm Tự Đức 23 (1870). Ông lại đặt bể cạn, trồng cây cảnh, đặc biệt đã cho trồng một vườn cây ăn quả rộng tới 1 mẫu, có đủ loại cam, bưởi, vải, nhãn, mít, xoài, hồng, na, chuối, trầu cau…
Tại chùa Tượng Sơn, ngoài các lễ lớn như Đại lễ phật đản, Vu Lan báo hiếu, hằng năm còn có lễ hội cầu yên cho dân xóm Chùa (xóm Vĩnh Tuy) của làng Quát và con cháu họ Lê Hữu vào ngày Thượng nguyên, rằm tháng Giêng và lễ hội Quan Âm vào ngày 19 tháng Hai âm lịch (ngày vía đức Bồ Tát Quan Thế Âm); đặc biệt nghi lễ tri ân đối với những đóng góp lớn lao của Danh y Lê Hữu Trác cho nền y học cổ truyền nước nhà. Các hoạt động này thu hút nhiều phật tử và người dân tham gia.
Với những giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật, năm 1994, Bộ Văn hoá - Thông tin đã công nhận chùa Tượng Sơn là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Năm 2010, Viện bỏng quốc gia Lê Hữu Trác đầu tư tôn tạo chùa Tượng Sơn, đến năm 2013 hoàn thành.
Chùa Tượng Sơn nằm trong Quần thể khu di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Đây là một trong những ngôi chùa cổ đẹp và linh thiêng, với kiến trúc nghệ thuật được bố trí đăng đối hài hòa và độc đáo, trở thành điểm thu hút khách thập phương đến tham quan du lịch trong những ngày đầu xuân năm mới trên hành trình về với mảnh đất Hương Sơn.
1. Thái Kim Đỉnh (2017), Chùa cổ Hà Tĩnh, Nhà xuất bản Đại học Vinh, Nghệ An.
2. Trần Kính (Đốc học) (1939), Địa dư tỉnh Hà Tĩnh, Hà Nội.
Tác giả bài viết: Nguyễn Nga
Những tin mới hơn
- Một số điều cần biết khi về với chùa Hương Tích (16/01/2023)
- Nhiều hoạt động ý nghĩa được tổ chức tại Lễ hội Xuân Văn Miếu năm 2023 (17/01/2023)
- Hội chợ Du lịch Quốc tế Thành phố Hồ Chí Minh ITE HCMC 2023 sẽ diễn ra từ 07 đến 09/9/2023 (17/01/2023)
- Chính phủ ban hành Nghị định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (18/01/2023)
- Ký kết chương trình hoạt động phối hợp giữa Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch với các sở, ban, ngành, đoàn thể cấp tỉnh (11/01/2023)
- Tăng cường công tác phòng, chống dịch trong dịp Tết Nguyên đán 2023 (09/01/2023)
- Tăng cường các biện pháp bảo đảm đón Tết Nguyên đán Quý Mão vui tươi, lành mạnh, an toàn, tiết kiệm (30/12/2022)
- Tổ chức các hoạt động hưởng ứng Năm Du lịch quốc gia (04/01/2023)
- Khai mạc Lễ hội cam và các sản phẩm nông nghiệp Hà Tĩnh lần thứ 5 năm 2023 (06/01/2023)
- Chùa Hương Tích - Điểm đến văn hóa tâm linh hấp dẫn (29/12/2022)
Những tin cũ hơn
- Hiệu quả công tác quảng bá du lịch Hà Tĩnh (28/12/2022)
- Họp bàn công tác tổ chức Lễ hội chùa Hương Tích (28/12/2022)
- Hà Tĩnh đón 1,6 triệu lượt khách trong năm 2022 (26/12/2022)
- 10 sự kiện văn hóa, thể thao và du lịch tiêu biểu năm 2022 (24/12/2022)
- Bộ VH,TT&DL hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm Xúc tiến du lịch (24/12/2022)
- Cuộc thi ảnh “Sắc Xuân Hải Thượng” (24/12/2022)
- Hội nghị tổng kết ngành VHTTDL năm 2022, phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm 2023 (22/12/2022)
- Chuẩn bị tổ chức “Lễ khai hội Chùa Hương, mở đầu năm Du lịch Hà Tĩnh 2023” (22/12/2022)
- Tham quan, khảo sát tại Khu du lịch văn hóa sinh thái Hải Thượng (21/12/2022)
- Lượng khách đến các điểm du lịch của Hà Tĩnh tăng cao trong năm 2022 (21/12/2022)
Mã an toàn:
Tin mới nhất
-
Hà Tĩnh tổ chức Lễ hội cam và các sản phẩm nông nghiệp lần thứ 6 năm 2023
-
Tuyên truyền, quảng bá, kết nối tour, tuyến du lịch văn hóa tâm linh tại Thị xã Hồng Lĩnh
-
Phát động Cuộc thi ảnh nghệ thuật “Ảnh đẹp du lịch Cần Thơ” năm 2023
-
Lễ hội Đền Cả năm 2023
-
UNESCO ra nghị quyết vinh danh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác
-
Gia hạn Cuộc thi Ảnh đẹp và Video clip ấn tượng về Du lịch Hà Tĩnh
-
Thí sinh Hà Tĩnh giành Giải A tại Hội thi Nghiệp vụ Lễ tân 03 tỉnh Thanh Hóa - Nghệ An - Hà Tĩnh năm 2023
-
Hà Tĩnh tổ chức thành công Hội thi Nghiệp vụ Lễ tân khách sạn Hà Tĩnh cấp tỉnh năm 2023
Ti đọc nhiều
-
Xe buýt
-
Đền thờ cố Tổng Bí thư Lê Duẩn
-
Các doanh nghiệp lữ hành quốc tế theo dõi tình hình hoạt động du lịch tại Ca-ta
-
Công bố thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Tĩnh
-
Ga tàu
-
Tổ chức Cuộc thi “Tìm hiểu về thân thế, sự nghiệp Đại thi hào Nguyễn Du và tác phẩm Truyện Kiều”





Thông tin cần biết
SỔ TAY DU LỊCH
Thư viện ảnh
video clip
-
view: 2895 Giới thiệu tổng quan về Du lịch Hà Tĩnh
-
view: 2686 Du lịch Hà Tĩnh
-
view: 2311 Khu du lịch sinh thái Hải Thượng - Nơi hồn quê hội tụ
-
view: 2111 Lễ hội chùa Kim Dung
-
view: 2039 Lễ hội Bích Châu
Lượt người truy cập
- Đang truy cập: 122
- Tổng lượt truy cập: 22177691
Ý kiến bạn đọc