Bưởi Phúc Trạch

Bưởi Phúc Trạch là giống bưởi đặc sản của vùng đất Hương Khê, Hà Tĩnh đã được Tổ chức kỷ lục Việt Nam xác lập vào Top 50 đặc sản trái cây nổi tiếng Việt Nam.

Bưởi Phúc Trạch được trồng tập trung chủ yếu ở 4 xã Phúc Trạch, Hương Trạch, Hương Đô, Lộc Yên (Hương Khê, Hà Tĩnh). Có một số xã phụ cận cũng trồng loại bưởi này, tuy nhiên, theo các nhà quản lý địa phương, bưởi được trồng ngon nhất vẫn là tại xã Phúc Trạch. Chính vì thế, giống bưởi này được đặt luôn tên gọi là Phúc Trạch.

Theo kết quả điều tra của Viện Nghiên cứu rau quả và Sở Khoa học công nghệ và môi trường Hà Tĩnh, chính loại đất sét mịn, sâu pha lẫn đất phù sa được bồi đắp bởi sông Ngàn Sâu hàng năm, cộng với vùng tiểu khí hậu mát mẻ, không hề bị ảnh hưởng bởi gió Lào (do được bao bọc bởi hai dãy núi Khai Trướng – còn có tên khác là núi Giăng Màn và Thiên Nhẫn ở phía đông và phía tây) là điều kiện lý tưởng để 4 xã trên trồng giống bưởi ngon không đâu có được.

Thời Pháp thuộc, bưởi Phúc Trạch đã từng dự hội thi “Hoa thơm quả ngọt Đông Dương” và một hộ nông dân ở đây đã được nhận giải thưởng dành cho cây bưởi ngon nhất tại hội thi này. Năm 2002, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã công nhận Bưởi Phúc Trạch là một trong 7 loại cây ăn quả quý hiếm cấm không được xuất khẩu giống. Năm 2004, bưởi Phúc Trạch được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu hàng hóa Bưởi Phúc Trạch – Hương Khê. Năm 2006, bưởi Phúc Trạch vinh dự được chọn là một trong số ít loại quả mang đến Hội nghị APEC tổ chức tại thủ đô Hà Nội. Đến tháng 11 năm 2010, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý “Phúc Trạch” sản phẩm “Quả bưởi” cho 14 xã thuộc huyện Hương Khê tại Quyết định số 2180/QĐ-SHTT. Tiếp đó, Bưởi Phúc Trạch của huyện Hương Khê đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý “Phúc Trạch” cho sản phẩm “Quả bưởi”, khu vực địa lý gồm 19 xã trên địa bàn huyện. Đây cũng là 1 trong 39 chỉ dẫn địa lý của Việt Nam đã được Liên minh châu Âu cam kết bảo hộ từ ngày 01/8/2020.

Hiện nay, tổng diện tích trồng tại 19 xã thuộc vùng chỉ dẫn địa lý bưởi Phúc Trạch là gần 3.000ha, trong đó có gần 2.000ha bưởi thời kỳ cho quả; có 160 doanh nghiệp, Hợp tác xã, Tổ hợp tác và gần 2.800 hộ gia đình sản xuất. Tổng sản lượng hàng năm trên 21.000 tấn, năng suất đạt trên 12 tấn/ha. Quy trình sản xuất bưởi Phúc Trạch có 800ha được tuân thủ theo tiêu chuẩn ViệtGap; 7ha đang hoàn thiện các thủ tục cấp Giấy chứng nhận theo tiêu chuẩn GlobalGAP, gần 2.000ha thực hiện theo quy trình sản xuất hữu cơ và truyền thống.

Bưởi Phúc Trạch quả hình cầu tròn, bề ngang và chiều cao gần bằng nhau, cuống quả không lồi, đế quả hơi lõm, vỏ không trơn không ráp, màu xanh vàng, múi bưởi dễ tách, tép bưởi có màu hồng nhạt hoặc màu trắng trong, khô nhưng lại mọng nước, có vị ngọt thanh, mùi thơm nhè nhẹ, ăn vào cảm thấy khoan khoái vô cùng. Trọng lượng mỗi quả thường từ 1-1,5kg/quả, số múi từ 14-16 múi/quả. Cây bưởi Phúc Trạch có tuổi thọ khá cao, vài năm đầu, cây cho sản lượng tương đối thấp, nhưng từ năm thứ 6 trở đi lượng quả thu được khá ổn định. Quả sai nhất là khi cây ở độ tuổi 11-15. Cây bưởi già trên 20 năm vẫn cho năng suất quả cao, thậm chí có cây trên 60 năm tuổi vẫn cho 50-150 quả. Cây bưởi càng già quả càng ngon, ngọt đậm. Nếu tính thời gian sống và khả năng cho quả lâu năm thì bưởi Phúc Trạch hơn hẳn các loại cây ăn quả có múi khác như chanh, cam, quýt…

Mùa bưởi Phúc Trạch chính vụ vào khoảng từ tháng 7 đến tháng 9 âm lịch. Mỗi năm, sản lượng bưởi đưa ra thị trường không đủ để cung cấp cho nhu cầu tiêu dùng trong và ngoài tỉnh. Người ta cũng đã nghĩ tới cách để đem giống bưởi này đi trồng ở nhiều nơi và cũng đã chăm sóc rất công phu nhưng điều đặc biệt là sản phẩm cho ra không bao giờ ngon được như bưởi trồng trên chính “đất bưởi” Phúc Trạch.

Không chỉ có giá trị dinh dưỡng ở độ ngon ngọt, bưởi Phúc Trạch còn rất dễ bảo quản. Bưởi tươi ngon rất lâu mà không cần bất kỳ loại hóa chất nào. Để bảo quản bưởi, một số gia đình vùi bưởi vào cát ẩm hoặc bôi vôi vào cuống rồi để ở nơi thoáng mát là có thể giữ bưởi được 3 đến 5 tháng. Vỏ quả có thể hơi khô héo và chuyển màu nhưng chất lượng múi bên trong vẫn thơm ngon. Hơn nữa, quả có lớp vỏ dày, cứng nên vận chuyển đi xa rất ít bị giập nát, chính vì vậy Bưởi Phúc Trạch là món quà biếu phù hợp cho bạn dễ dàng lựa chọn.

Tác giả bài viết: Quỳnh Trang